بر اساس یافته‌های پژوهشی، نظام آموزش عالی و فنی‌وحرفه‌ای کشور تنها قادر است ۲۸ درصد نیازهای بازار کار را پوشش دهد؛ آماری که تقریباً نصف میانگین جهانی محسوب می‌شود و از شکاف جدی بین مهارت‌های آموزشی و نیازهای واقعی بازار حکایت دارد.
شکاف جدی مهارتی و ناترازی در آموزش
نارسایی موجود در ساختار آموزشی کشور موجب شده است از هر دو کارجو، یک نفر فاقد مهارت کافی برای ورود مؤثر به بازار کار باشد. به گفته غلامحسین محمدی، معاون وزیر کار و رئیس سازمان آموزش فنی‌وحرفه‌ای، سالانه حدود یک میلیون و ۴۰۰ هزار نفر وارد بازار می‌شوند اما کمتر از نیمی از آن‌ها موفق به یافتن شغل می‌شوند. این موضوع نشان‌دهنده ناتوانی ساختار آموزشی در آماده‌سازی نیروی انسانی متناسب با نیازهای واقعی اقتصادی است.
فاصله رتبه مهارتی ایران با میانگین جهانی
در شرایطی که ایران از نظر سطح مطالعه و آموزش نظری رتبه قابل قبولی دارد، جایگاه مهارتی آن پایین‌تر از انتظار است. طبق آمارهای جهانی، رتبه نظام آموزشی ایران در میان ۱۴۰ کشور حدود ۶۱ است، اما رتبه آن در مهارت‌های مورد نیاز بازار کار به ۱۳۶ کاهش می‌یابد.
دلایل بروز فقر مهارتی در بازار کار
این شکاف مهارتی ناشی از عوامل مختلفی از جمله:
- عدم روزآمد بودن برنامه‌های درسی
- کم‌توجهی به آموزش‌های فنی و حرفه‌ای
- سرعت تغییر فناوری‌ها و تأثیر آن بر مشاغل
- نبود پیوند مؤثر میان مؤسسات آموزشی و نیازهای بازار
- چالش‌های اقتصادی و نابرابری‌های اجتماعی
پژوهش‌ها همچنین نشان داده‌اند که تا سال ۲۰۲۷، حدود ۴۰ درصد از مهارت‌های فعلی باید به‌روزرسانی شوند و ۶۰ درصد از نیروی کار نیاز به آموزش‌های مجدد خواهند داشت.
رویکرد کشورها به آموزش‌های مهارت‌محور
در بسیاری از کشورها، آموزش‌های مهارتی در اولویت قرار گرفته‌اند و افراد پیش از ورود به دانشگاه، دوره‌های تخصصی و کاربردی را می‌گذرانند. کارشناسان معتقدند یادگیری مهارت—از آموزش استاد شاگردی گرفته تا مهارت‌های علمی و صنعتی—نقش کلیدی در ورود مؤثر به بازار کار دارد.
ضرورت اصلاح نظام آموزش عالی
برای رفع بحران بیکاری و افزایش کیفیت اشتغال، بازنگری در رویکردهای سنتی آموزش و ارتباط‌سازی مؤثر با بازار کار ضروری است. حرکت به سمت نظام آموزش مهارت‌بنیان و گسترش زیرساخت‌های حرفه‌آموزی می‌تواند مسیر اشتغال جوانان را هموار کرده و کیفیت تولید ملی را ارتقا دهد.