اصفهان، ۱۶ تیر ۱۴۰۴ – در پی انتشار خبری مبنی بر ثبت بزرگ‌ترین فوران پلاسما در خورشید، یک کارشناس نجوم این ادعا را رد کرده و توضیحاتی درباره پدیده فوران جرم تاجی خورشید (CME) ارائه داده است. به گفته وی، تنها یک فوران در کلاس C۱۰ ثبت شده که تأثیر قابل توجهی بر زمین نخواهد داشت.
پدیده CME: فوران‌های میلیارد تُنی پلاسما از خورشید
علیرضا بیات، کارشناس نجوم، در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: در خورشید، پدیده‌ای موسوم به فوران جرم تاجی یا کرونا مس اجکشن (CME) رخ می‌دهد که طی آن میلیاردها تُن پلاسما همراه با میدان مغناطیسی شدید از تاج خورشید به فضا پرتاب می‌شود. این فوران‌ها، بسته به شدتشان، قابلیت تأثیرگذاری چشمگیری بر کره زمین و شرایط زیستی آن را دارند.
وی افزود: یک فوران پلاسمای عظیم می‌تواند پلاسمایی را با سرعتی بیش از ۳۰۰۰ کیلومتر بر ثانیه به فضا پرتاب کند. جرم تخلیه شده در این فوران‌ها حدود ۱۰¹³ کیلوگرم و انرژی کل آن‌ها به ۱۰²⁵ ژول یا بیشتر می‌رسد که معادل انرژی میلیون‌ها بمب هیدروژنی است.
دسته‌بندی فوران‌های خورشیدی بر اساس شدت پرتو ایکس
بیات ادامه داد: پلاسماهای منتشر شده توسط ماهواره‌هایی نظیر GOES ناسا رصد می‌شوند و بر اساس شدت اشعه ایکس آن‌ها به کلاس‌های مختلفی شامل A، B، C، M و X تقسیم‌بندی می‌گردند:
- کلاس A: بسیار ضعیف است و معمولاً اثری بر زمین ندارد. شدت تابش آن کمتر از ۱۰⁻⁷ وات بر متر مربع است.
- کلاس B: ضعیف است و تأثیر قابل توجهی ندارد. شدت تابش آن بین ۱۰⁻⁶ تا ۱۰⁻⁷ وات بر متر مربع برآورد می‌شود.
- کلاس C: متوسط است و گاهی موجب اختلال خفیف در ارتباطات رادیویی HF می‌شود. شدت تابش آن بین ۱۰⁻⁶ تا ۱۰⁻⁵ وات بر متر مربع است.
- کلاس M: قدرتمند است و می‌تواند منجر به اختلال در ارتباطات رادیویی نواحی قطبی شود و احتمال وقوع CME در آن بالاست. شدت تابش آن بین ۱۰⁻⁵ تا ۱۰⁻⁴ وات بر متر مربع اندازه‌گیری می‌شود.
- کلاس X: بسیار شدید و خطرناک است. این فوران‌ها ماهواره‌ها، فضانوردان و سامانه‌های ارتباطی را تهدید می‌کنند و می‌توانند طوفان‌های ژئومغناطیسی شدیدی را به وجود آورند. شدت تابش اشعه ایکس در این کلاس بیش از ۱۰⁻⁴ وات بر متر مربع است.
این دسته‌بندی‌ها دارای زیررده‌های عددی نیز هستند؛ مثلاً، X۱.۰ تا X۳۰ به ترتیب شدت‌های رو به افزایش را نشان می‌دهند. بزرگ‌ترین فوران ثبت شده تاکنون، فوران X۴۵ در ۴ نوامبر ۲۰۰۳ بوده که آثار قابل توجهی بر زمین گذاشت. به طور کلی، فوران‌های کلاس M و X بیشترین تأثیر را بر کره زمین دارند که شامل پرتاب پلاسما (CME)، اختلال در ارتباطات HF، افزایش خطر برای فضانوردان، آسیب به تجهیزات ماهواره‌ای و ایجاد شفق‌های قطبی شدید است. هر کلاس، ده برابر قوی‌تر از کلاس پیشین خود است.
وضعیت فعلی: فوران بی‌خطر برای زمین
بیات در پایان تأکید کرد: طبق داده‌های بررسی شده در تاریخ ۷ ژوئیه ۲۰۲۵ (۱۶ تیر ۱۴۰۴)، تنها یک پدیده فوران در کلاس C۱۰ در ساعت ۸:۲۲ دقیقه به وقت شرق آمریکا ثبت شده است. بنابراین، هیچ فوران پلاسمایی قابل توجهی که بتواند تأثیر خاصی بر زمین یا زندگی انسان‌ها داشته باشد، مشاهده نشده است. تصاویر موجود نیز کلاس C بودن این فوران را تأیید می‌کنند و اخبار منتشر شده در مورد “فوران عظیم” را مردود می‌سازند.