بینایی یکی از ارزشمندترین حواس انسانی است و با افزایش سن، حفظ آن اهمیت فزاینده‌ای پیدا می‌کند. بیماری‌های چشمی مرتبط با افزایش سن، به ویژه تخریب ماکولا (AMD)، می‌توانند تأثیرات عمیقی بر کیفیت زندگی افراد بگذارند و حتی به نابینایی منجر شوند. خبر خوب این است که تحقیقات جدید امیدها را برای پیش‌بینی و پیشگیری زودهنگام از این بیماری افزایش داده است.
تخریب ماکولا: تهدیدی خاموش برای دید مرکزی
تخریب ماکولا وابسته به سن (AMD)، یکی از مهم‌ترین دلایل نابینایی در افراد مسن است. در این بیماری، ماکولا – بخش کوچکی از شبکیه که مسئول دید مرکزی، جزئیات دقیق و تشخیص رنگ‌هاست – به تدریج آسیب می‌بیند. این آسیب، انجام فعالیت‌های روزمره نظیر رانندگی، مطالعه، تماشای تلویزیون یا تشخیص چهره‌ها را به شدت دشوار می‌کند. با توجه به افزایش میانگین سنی جمعیت جهان، پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۴۰، نزدیک به ۲۸۸ میلیون نفر به نوعی از این بیماری مبتلا شوند.
این بیماری به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود:
- نوع خشک: شایع‌ترین نوع AMD است که به مرور زمان منجر به تحلیل رفتن سلول‌های حساس به نور در ماکولا می‌شود. در حال حاضر، درمان مؤثر و قطعی برای نوع خشک وجود ندارد و عمدتاً بر مدیریت و کند کردن روند بیماری تمرکز دارد.
- نوع مرطوب: گرچه کمتر شایع است، اما سریع‌تر پیشرفت می‌کند. این نوع شامل رشد غیرطبیعی رگ‌های خونی زیر شبکیه است که باعث نشت مایعات یا خون شده و به کاهش ناگهانی بینایی منجر می‌شود. برای نوع مرطوب، تزریق داروهایی برای جلوگیری از رشد این رگ‌های خونی می‌تواند مؤثر باشد.
رویکرد نوین در پیش‌بینی و پیشگیری
محققان دانشکده بینایی‌سنجی و علوم بینایی دانشگاه نیو ساوت ولز استرالیا، در مطالعه‌ای پیشگامانه به بررسی مراحل اولیه AMD پرداختند تا راه‌هایی برای پیش‌بینی روند پیشرفت آن بیابند. هدف اصلی آنها شناسایی دقیق‌تر افراد در معرض خطر بود تا بتوانند مراقبت‌های شخصی‌سازی شده‌تری ارائه دهند و از نابینایی جلوگیری کنند.
پژوهشگران در این مطالعه، هزاران تصویر با وضوح بالا از شبکیه چشم بیماران در مراحل اولیه بیماری را با دقت تحلیل کردند. تمرکز اصلی بر یافتن تغییراتی فراتر از ناحیه ماکولا بود که معمولاً مورد بررسی قرار می‌گیرد. آنها به دنبال ارتباط این تغییرات با سرعت پیشرفت بیماری بودند.
الگوهای پنهان در شبکیه: کلیدی برای تشخیص زودهنگام
نتایج این تحقیق بسیار امیدبخش است: در افرادی که بیماری آنها به سرعت پیشرفت کرده بود، الگوهای خاصی از تغییرات در بخش‌های دیگر شبکیه مشاهده شد. این در حالی است که بیمارانی که بیماری‌شان ثابت مانده بود، این تغییرات را نداشتند. این الگوها می‌توانند به عنوان شاخص‌های کلیدی برای شناسایی افراد پرخطر مورد استفاده قرار گیرند.
این مطالعه نشان می‌دهد که با بررسی دقیق‌تر نواحی مختلف شبکیه و توجه به تغییرات کوچک در مراحل اولیه، می‌توان روند پیشرفت تخریب ماکولا را بهتر پیش‌بینی کرد. این یافته‌ها می‌تواند نقش حیاتی در شروع زودهنگام درمان و جلوگیری از نابینایی ایفا کند.
آینده مراقبت‌های فردمحور
اهمیت این کشف در آن است که راه را برای مراقبت‌های فردمحور (Personalized Care) در بیماران AMD هموار می‌سازد. اگر بتوان به دقت پیش‌بینی کرد که کدام افراد در خطر پیشرفت سریع بیماری هستند، می‌توان آنها را تحت نظر ویژه قرار داد، درمان‌های هدفمندتری برایشان تجویز کرد و از کاهش بینایی آنها پیشگیری نمود. این امر به ویژه در شرایطی که هنوز درمان قطعی برای نوع خشک AMD وجود ندارد، اهمیت مضاعفی پیدا می‌کند. این تحقیقات نه تنها به پزشکان ابزارهای تشخیصی بهتری می‌دهد، بلکه به بیماران نیز امیدواری بیشتری برای حفظ مهم‌ترین حسشان، یعنی بینایی، می‌بخشد.