وضعیت سوادآموزی در ایران: چالش‌ها و راهکارها
مطالعات اخیر نشان می‌دهد که استان‌های سیستان و بلوچستان، آذربایجان غربی، کردستان و لرستان بالاترین نرخ بی‌سوادی در گروه سنی بالای ۱۰ سال را دارند. این در حالیست که مشکل بی‌سوادی در اطراف تهران و شهرستان‌های تابعه آن، به دلیل جمعیت بالای اتباع خارجی مقیم این مناطق، بسیار حادتر است. شهرستان‌هایی مانند فشافویه، اسلامشهر و شهریار به عنوان مناطق مهاجرپذیر و با تراکم بالای اتباع، با چالش جدی بی‌سوادی دست و پنجه نرم می‌کنند. اگرچه شهر تهران نسبت به شهرستان‌های اطراف خود وضعیت متفاوتی دارد، اما نیازمند برنامه‌های ویژه و دقیق برای ارتقای سواد است.
بر اساس آمار سرشماری سال ۱۳۹۵، حدود ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار ایرانی در گروه سنی ۱۰ تا ۴۹ سال بی‌سواد هستند و این رقم برای اتباع خارجی به ۴۰۰ هزار نفر می‌رسد. سازمان نهضت سوادآموزی، آموزش اتباع خارجی را اعم از رسمی و غیررسمی، به صورت جداگانه و در مواردی با همکاری نهادهای بین‌المللی و یا کمک‌های وزارت کشور، انجام می‌دهد. کلاس‌های سوادآموزی اتباع از کلاس‌های سوادآموزی شهروندان ایرانی مجزا می‌باشد.
برای ۳۱۰ هزار نفر از سوادآموزان ایرانی، با میانگین ۱۲ نفر در هر کلاس، برنامه‌های آموزشی ارائه می‌شود. سازمان نهضت سوادآموزی برای مناطق محروم‌تر مانند سیستان و بلوچستان، برنامه‌های شتاب‌دهنده ویژه‌ای در راستای قانون توسعه متوازن طراحی کرده است. این برنامه‌ها در همکاری با استانداری‌های مربوطه و در قالب جلسات شورای پشتیبانی سواد استان تدوین و اجرا می‌شوند. همچنین طرح‌های ویژه‌ای مانند طرح آذر (طرح سوادآموزی عشایر) در استان‌هایی مانند چهارمحال و بختیاری، با تخصیص اعتبارات ویژه، به اجرا درآمده است. هرچند که هنوز برنامه‌ای شتاب‌بخش برای شهرستان‌های استان تهران تدوین نشده است، اما این امر باید در اولویت برنامه‌های سازمان نهضت سوادآموزی قرار گیرد.
افراد بازمانده از تحصیل نیز در طرح شهید محمودوند تحت پوشش قرار می‌گیرند. کودکان زیر ۱۰ سال از طریق معاونت آموزش ابتدایی به چرخه آموزش بازگردانده می‌شوند. اما در مورد بزرگسالانی که به دلایل مختلف قادر یا مایل به بازگشت به سیستم آموزشی نیستند، برنامه‌های سوادآموزی با توجه به شرایط و نیازهای فردی آنها ارائه می‌شود. این برنامه‌ها انعطاف‌پذیر بوده و به فرد اجازه می‌دهد با توجه به زمان و محتوای آموزشی مورد نظر خود، آموزش ببیند.
میزان باسوادی در گروه سنی ۱۰ تا ۴۹ سال در کشور حدود ۹۷ درصد برآورد شده است. سازمان نهضت سوادآموزی تاکنون برای ۱۱ میلیون نفر در این گروه سنی گواهی سوادآموزی صادر کرده است.
