“`html
تهران، کلان‌شهر گرفتار در ترافیک سنگین و آلودگی هوا، بار دیگر با طرحی جدید برای ساماندهی تردد خودروها روبروست. شهروندان تهرانی، در نظرسنجی‌های اخیر، کاهش ترافیک و آلودگی هوا را به عنوان مهم‌ترین مطالبات خود از مدیریت شهری مطرح کرده‌اند. به همین منظور، طرحی نوین برای اختصاص بخشی از بزرگراه همت به خودروهای حمل و نقل عمومی با ظرفیت بالا در ساعات پیک ترافیک در دست اجراست.
بر اساس مصوبات شورای عالی ترافیک کشور، ایجاد کریدور ویژه حمل و نقل عمومی با سرعت بالا در مسیرهای شرقی-غربی تهران تصویب و اجرای آن توسط شهرداری تهران در دستور کار قرار گرفته است. این طرح به ایجاد خطوط HOV منجر شده است.
خطوط HOV یا مسیرهای ویژه خودروهای با سرنشینان زیاد، تنها به خودروهایی با تعداد مشخص سرنشین اجازه تردد می‌دهند. هدف از راه‌اندازی این خطوط، کاهش حجم ترافیک، تشویق به استفاده از خودروهای اشتراکی و بهبود کیفیت هوای تهران است. در برخی از کلان‌شهرهای دنیا، خودروهای برقی یا هیبریدی حتی با یک سرنشین مجاز به استفاده از این خطوط هستند. این سیستم در شهرهای بزرگ و پر ترددی مانند لس‌آنجلس، نیویورک و دبی با موفقیت اجرا شده و اکنون در بخشی از بزرگراه همت نیز پیاده‌سازی می‌شود.
اجرای طرح HOV در بزرگراه همت: گامی به سوی کاهش ترافیک؟
در مرحله اول اجرای این طرح، بخش غربی بزرگراه همت از صیاد شیرازی تا منطقه ۲۲ به عنوان مسیر آزمایشی انتخاب شده است. این طرح در مراحل بعدی به کل بزرگراه همت و سپس به سایر شهرهای ایران گسترش خواهد یافت. لازم به ذکر است که ایجاد این مسیرها در طرح جامع ترافیکی تهران نیز پیش‌بینی شده است.
با توجه به اینکه وجود ایستگاه‌های متعدد در مسیرهای BRT باعث اختلال در ترافیک می‌شود، مسیر HOV فاقد ایستگاه بوده و تنها خودروهای عمومی مانند تاکسی، ون، مینی‌بوس و شاتل‌های پر سرنشین مجاز به تردد در آن هستند. در مراحل بعدی، امکان توسعه این طرح به بزرگراه‌های مدرس و صیاد شیرازی نیز بررسی خواهد شد. کنترل تردد خودروها در این خطوط با استفاده از دوربین‌های نظارتی انجام خواهد شد.
با مطرح شدن این طرح، بحث پولی شدن استفاده از این مسیرها مطرح شد، اما مسئولان شهری این موضوع را تکذیب کرده و اعلام کردند که این خطوط تفکیک فیزیکی نداشته و تنها با استفاده از علائم هشدار دهنده و دوربین‌های نظارتی، تردد خودروهای تک‌سرنشین در ساعات پیک ممنوع و جریمه خواهد شد.
حدود ۶۰ درصد خودروهای شخصی در ساعات پیک ترافیک بزرگراه همت، تک‌سرنشین هستند.
اجرای طرح HOV در ساعات پیک صبح (۶ تا ۹) و عصر (۱۶ تا ۱۹)
در این طرح، یک خط تردد در بزرگراه همت به خطوط حمل و نقل عمومی اختصاص می‌یابد. علاوه بر خطوط موجود، خطوط شاتل تاکسی با مبدا و مقصد مشخص نیز تعریف خواهد شد. این طرح به ویژه برای منطقه ۲۲ که با کمبود حمل و نقل عمومی مواجه است، حائز اهمیت است و به اتصال این منطقه به شبکه حمل و نقل عمومی شهر کمک خواهد کرد.
بر اساس آمار، حدود ۶۰ درصد خودروهای بزرگراه همت در ساعات پیک ترافیک، تک سرنشین هستند. هدف از اجرای این طرح، جایگزینی استفاده از خودروهای تک سرنشین با خودروهای عمومی پر سرنشین در یک خط اختصاصی در ساعات پیک ترافیک است.
در فاز اول، این طرح در محدوده خیابان جنگلبان تا بزرگراه مدرس اجرا می‌شود و تردد در این خط بدون جداکننده فیزیکی و با استفاده از دوربین و تابلوهای هشدار دهنده کنترل می‌شود. سرعت بیشتر تردد در این مسیر به دلیل عدم وجود ایستگاه در طول مسیر انتظار می‌رود.
این طرح، تجربه موفق بسیاری از شهرهای جهان است و حتی در برخی موارد تا دو خط به خودروهای پر سرنشین اختصاص داده می‌شود. در طرح HOV بزرگراه همت، در ساعات غیر پیک، همه خودروها می‌توانند از این مسیر استفاده کنند. اما در ساعات پیک، فقط خودروهای عمومی پر سرنشین مجاز به تردد هستند.
مسئولان شهری با پذیرفتن احتمال افزایش ترافیک در سایر خطوط، هدف اصلی طرح را کاهش استفاده از خودروهای شخصی و در نتیجه کاهش آلودگی هوا عنوان می‌کنند. آنها تاکید می‌کنند که این طرح نیازمند فرهنگسازی و ترغیب شهروندان به استفاده از حمل و نقل عمومی است.
اجرای این طرح با تایید شورای عالی ترافیک کشور صورت می‌گیرد و خط زرد کشیده شده در بخشی از بزرگراه همت، تنها برای آگاهی‌رسانی اولیه به شهروندان بوده و نصب دوربین‌های نظارتی و تکمیل زیرساخت‌ها برای اجرای کامل طرح ضروری است.
انتخاب بزرگراه همت به عنوان محور آزمایشی این طرح، با توجه به ترافیک سنگین این بزرگراه، جای سوال است. همچنین، سرنوشت طرح BRT در این بزرگراه و دلایل عدم استفاده از اتوبوس‌های BRT به جای تاکسی و ون در این طرح، از دیگر سوالات مطرح شده است.
“`
