## پلاسمای انسانی: گنجینه ای مغفول یا منبعی پر سود؟
پلاسمای انسانی، مایعی حیاتی با ارزش دارویی بالا است. آلبومین، فاکتورهای انعقادی و ایمونوگلوبولین از جمله مهمترین ترکیبات دارویی مشتق شده از آن هستند که در درمان بیماری های نادر، مزمن و تهدید کننده زندگی مانند هموفیلی، اختلالات خونریزی، عفونت های شدید و بیماری های کبدی کاربرد گسترده ای دارند.
تولید این داروها به طور مستقیم به دسترسی پلاسمای انسانی بستگی دارد. بنابراین، تامین به موقع و کافی پلاسما امری ضروری است.
سیاستگذاری مناسب در خصوص اهدای پلاسما، ایجاد مراکز جمع آوری و افزایش آگاهی عمومی از اهمیت اهدای پلاسما می تواند موجب بهبود شرایط هر کشوری در خصوص تامین این دسته داروها شود.
اما صنعت پلاسما در ایران با منازعات گسترده ای مواجه است. تاریخچه این صنعت به اول دهه ۷۰ برمی گردد. در آن زمان با اهداف بلند مدت و با استفاده از پالایشگاهی با ظرفیت ۷۰ هزار لیتر پلاسما، تولید داروهای مشتق از پلاسما در کشور آغاز شد.
اما با ظهور بیماری های قابل انتقال از طریق خون، مثل هپاتیت و ایدز، این پالایشگاه متوقف شد و دلیل تعطیلی آن تاکنون نامشخص است.
در این شرایط ، سازمان انتقال خون با امضا قرارداد با شرکت های پالایش جهانی به تولید داروهای مشتق از پلاسما به صورت قراردادی اقدام کرد. اما این روش نیز با چالش های جدیدی مواجه شد و در نهایت سیاست جذب سرمایه گذاری خارجی با شرط تاسیس پالایشگاه در ایران اتخاذ شد.
در سال ۱۳۸۱ شرکت بیوتست آلمان و سازمان تامین اجتماعی با مجوز راه اندازی مراکز خصوصی جمع آوری پلاسما و تاسیس پالایشگاه در ایران به کار خود آغاز کردند. هدف از این سیاست به روز رسانی صنعت پلاسما، جذب سرمایه گذاری خارجی و تامین دارو های مشتق از پلاسما برای نیازمندان بود.
اما پس از دو دهه از اتخاذ این سیاست ، پرسش های جدیدی مطرح شده است. چرا شرکت آلمانی بیوتست به تعهد تاسیس پالایشگاه عمل نکرده است؟ و دلیل افزایش مراکز جمع آوری پلاسما از ۸ مرکز به ۳۳ مرکز ، آن هم در مناطق کم برخودار و پرداخت مشوق های مالی به اهدای کنندگان پلاسما چیست؟
تولید داروهای مشتق از پلاسما با جمع آوری پلاسمای انسانی از اهدا کنندگان داوطلب سالم آغاز می شود. این مرحله بسیار حساس و با نظارت شدید برای حفظ کیفیت و ایمنی محصول نهایی انجام می شود.
اما سوال مهم این است که با وجود جمع آوری ۵۰۰ هزار لیتر پلاسما در سال ، چرا بیماران خونریزی دهنده از دسترسی به فاکتور ۹ پلاسمایی محروم هستند؟
انجمن علمی انتقال خون بر این باور است که انجمن تولیدکنندگان پلاسما با به حاشیه راندن بحث و عدم اشاره به درآمد حاصل از ارسال پلاسما به خارج از کشور، از پاسخ به این پرسش ها امتناع می کند.
نکته مبهم دیگر در معمای صنعت پلاسمای ایران ، مشخص نبودن میزان نیاز کشور به پلاسما است. برخی کارشناسان می گویند ۲۰0 هزار لیتر پلاسما از خون های اهدا شده در مراکز انتقال خون به عنوان پلاسمای بازیافتی به دست می آید و ۳۰۰ هزار لیتر دیگر نیز در مراکز خصوصی به روش آفرزیس تولید می شود. اما برخی دیگر نیاز کشور را چند برابر این مقدار می دانند.
این موضوع زمینه را برای تشکیک در سیاست حامیان اهدای پلاسمای پولی در کشور فراهم می کند. آیا هدف اصلی ، پاسخ به نیاز بیماران است یا کسب درآمد های دلاری در این صنعت جهانی؟
در این شرایط انتظار می رود سازمان غذا و دارو به عنوان متولی اصلی سیاستگذاری و تامین دارو در کشور، با پاسخی روشن به این موضوع خاتمه دهد.
